PC nostalgie 6: de Sinclair ZX81

Baanbrekend voor de verspreiding van de homecomputers, de ongelofelijke ZX81. Een echte Basic computer voor een paar honderd gulden. Ideaal om zonder groot financieel risico eens uit te proberen of dat wat voor je is zon ding. Normaal kostte een computer veel meer dan 1000 gulden en vaak kon je er dan nog weinig mee vanuit basic (hét C64 probleem).

compleet systeem plus een cassetterecordertje

Geheel in Sinclair traditie (zie de vorige pagina) leek de ZX81 nergens op, alles was opnieuw bedacht. De basic met ''keywords'', een ultra lowbudget toetsenbord in de vorm van een volkomen plat membraanveld, alleen zwartwit weergave -22 regels x 32 karakters- op een TV, 1k RAM standaard met optioneel 16k in het gevreesde externe Rampack. Samengepakt in een onaanzienlijk zwart wigvormig doosje (de ''sneeuwschoen'') van 17 cm breedte. But size does not matter in dit geval. Weer een uitermate compleet boekje erbij met een beginnerscursus basic, en t/m geheugenvariabelen alles uitgelegd.

Begin 1982 waagden we de sprong en kocht mijn pa de 1k versie. We doken erop (samen met mijn twee beste schoolkameraden) en hackten tot diep in de nacht door. Om erachter te komen dat je met een twintigtal programmaregels het geheugen al vol had... Na het weekeind dus maar snel dat 16k Rampack opgehaald. Dat bleek inderdaad een RAMP-pack want iedereen had dezelfde ervaring: door het hoge zwaartepunt t.o.v. de edge connector trilde het ding onmerkbaar als je de tafel aanraakte en gaf dan blijkbaar minimale onderbrekingen op die connector waardoor het hele ding vastsloeg en je al je typewerk kwijt was... Dit heette in Engeland ''rampackwobble''. Er werden oplossingen gezocht in extra klemmen maar wij maakten korte metten met het probleem door hem botweg met flatcable aan de zx vast te solderen. Pa timmerde nog een mooi triplex plankje eronder als steun en we hebben er nooit meer last van gehad.

aangesoldeerd rampack

Een ander zwak punt was het membraantoetsenbord. Daar moest je wel erg nadrukkelijk op duwen en het sleet ook al snel. Er waren diverse oplossingen voor te koop, simpel doch doeltreffend was het zelfklevende opzetbordje met inverende rubber toetsjes dat middels drukpunten het originele membraan bediende.

originele toetsenbord opzetbordje

Tenslotte was de cassetteinterface superkritisch voor volume (en kopstand), daarvoor was een hulpje genaamd ''easyload'' te koop: middels een peaklevel-ledje kon je het juiste ingangsvolume afstellen en er zat ook nog een klein netwerkje in ter signaalverbetering (zeiden ze).

de easyload

Het doel van het apparaat werd inderdaad ten volle vervuld. We leerden er programmeren mee, een nieuwe technische hobby. Ik studeerde toen werktuigbouw en van het vak programmeren (Pascal) begreep ik werkelijk geen reet. De ingeleverde programmas (ponskaarten!) kwamen de dag erna terug van het rekencentrum met 200 foutmeldingen... Maar na het gestoei met de ZX was opeens alles duidelijk en ging het spelenderwijs. Van die voorsprong heb ik nog vele jaren (tot de komst van focking windows) lol gehad!

Na een maand of 3 hacken had ik het ding tot de bodem verkend en was klaar voor de Spectrum. Mijn pa hobbyde er echter vrolijk mee verder en ging uiteindelijk zelfs aan de machinetaal! Er circuleerden allerlei ultraslimme hulproutines waarmee je er uiteindelijk zelfs relatief hires graphics uit kreeg - standaard was 44x64 ministeck resolutie.

Kortom de Eend/Solex onder de computers: ultrasimpel, supergoedkoop en vol beperkingen maar je komt er uiteindelijk ook mee over. En dat heeft waarschijnlijk miljoenen mensen geintroduceerd tot de ''wondeGre weGreld'' (dit met titulaeraccent uitspreken) van de microcomputer!

Ondertussen in 2012, deze dan voor het gemak ook maar even voorzien van een video out:

plak! doettet: ''K'' cursor linksonder!

De programma editor is ook heel eigenwijs: op de regel gaan staan met de cursor en enter tikken, dan krijg je onderin beeld een kopie waarin je kan editen. Dan nog een keer enter en hij wordt vervangen. Auto line numbering heeft ie niet, gewoon zelf regelnummers typen en niet vergeten ruimte te laten (10-20-30). Een ander typisch ZX81 eigenaardigheidje was de SLOW/FAST modekeuze. In SLOW hield je het beeldscherm stabiel tijdens het runnen van het programma, en in FAST ging het op zwart maar rekende het ding 4x zo snel, want dan hoefde ie dat scherm niet meer op te bouwen elke 1/50e seconde. Slim: je kon in het programma zelf ook omschakelen. Dus eerst in FAST zwaar rekenen en dan in SLOW het resultaat op het scherm zetten.

Je zat als programmeur voortdurend te woekeren met ruimte en rekenkracht om het nog enigszins acceptabel snel (of beter: minder tenenkrommend traag) te maken. Direct POKEn in het beeldgeheugen was ook zon truc. Dankzij de manual was dat allemaal prima uit te vogelen. In de gebruikersgroep en op de HCC dagen gingen ze nog veel verder t/m interfacing naar floppydrives en CP/M programmatuur (want: Z80 processor!). En met 8 bits kan je max 64k RAM aansturen, desnoods in omschakelbare geheugenbanken. Ergens onder die massa apparatuur en professionele toetsenborden zat dan nog het originele ''sneeuwschoentje'' verborgen! Eigenlijk wel humor... als een eend met V8 motor en jeeponderstel.

Op een ouwe fiets/ZX81 moet je het leren! Hoeveel ICTers zou die hobbygeneratie hebben opgeleverd?

vervolg: de Olivetti M24 comp7.htm

TERUG

(c)gromsound 2012