PC nostalgie 5: de fantastische Sinclair ZX Spectrum!

Eindelijk, ik ben bij mijn favoriet aangeland. In 1983 nieuw gekocht (499 gulden) aanvankelijk met 16k geheugen maar later met losgekochte chippies alsnog zelf opgebeund naar 48k.

het complete systeem met de originele doos.

De uitvinder Clive Sinclair had altijd stunts in petto zoals de eerste betaalbare homecomputer de ZX81, het eerste digitale LED polshorloge, de eerste digitale LED rekenmachine, de eerste echt portable LCD TV, een elektrische 3wiel ligfiets en ga zo maar door. Altijd ging het weer om relatief spotgoedkope speerpunttechniek die daardoor binnen het bereik van iedereen kwam. Het nadeel was in vrijwel ieder geval dat de mechanische opbouw matig was of dat er wel een of andere bug in zat. De ZX81 had een ellendig membraantoetsenbord, een tergend trage en onbetrouwbare cassetteinterface en een rammelend extern16k RAMpack waardoor je vaak onverhoeds al je typewerk kwijt was. De driewieler had sloffe accus en een te kleine actieriadius (overigens liet de RDtW hem in NL niet eens toe) en de Spectrum had een zachtrubber toetsenbord (de dooie kip) met een heel eigenwijze manier van commandos ingeven, per keyword tegelijk:

het legendarische rubberen ''dooie kip'' toetsenbord

Werd veel kritiek op geleverd in de bladen maar de gebruikers wisten wel beter. Als je er eenmaal los op was (tot 4 dubbel shift toe) kon je heel veel sneller programmeren dan met losse toetsen en je zat ook niet met syntax errors wegens typefouten. Het grootste voordeel was dat de keywords maar 1 byte (8 bits) innamen in het programmageheugen ipv evenveel bytes als letters bij gewone computers. Met maar 16k RAM is dat zeer belangrijk. Verder kon de Spec ALLE hardware (kleur geluid hires graphics) gewoon uit basic aansturen in schrille tegenstelling tot de populaire concurrent de C64. Dus al die zolderkamernerds konden zich helemaal uitleven, de enige beperking is je fantasie en de geheugenomvang. De bijbehorende manual -het oranje boekkie in figuur 1- geldt als de allerbeste in de industrie en gaat van een simpele beginnersinstructie tot aan de memorymaps en systeemvariabelen. Je kon echt alles uit dat ene boekkie halen! Er werd destijds goed verdiend aan additionele boeken in de handel (de trucs en tips serie van Albert Sickler is heel bekend), maar voor de Spec was het in feite overbodig. Ik heb nog wel een keer een machinetaal cursusboek gekregen van pa, dat was goed te begrijpen maar wegens de erg goede basic (en later ook de Pascal compiler) niet echt noodzakelijk.

De Spectrum had geen standaard interfaces zoals joystick en printerpoort. Ook zat er alleen een TV RF uit op (want wie had er nou een monitor in die tijd). Dat was met wat knutselwerk allemaal goed oplosbaar. De video out was simpel van de RF modulator af te tappen en een centronics printerpoort op basis van een Z80 PIO werd als bouwproject in een hobbyblad beschreven. Kon ie zo aan pa's Nepson gehangen worden! Met een soortgelijke PIO schakeling heb ik nog eens mijn Marklin spoorbaan bestuurd, dat was helemaal te gek: 5 treinen die volgens een dienstregeling (op het TV scherm te volgen) volautomatisch rondreden zonder botsingen. Gewoon met een bloksysteem en een handjevol relais/fototransistoren/autolampjes.

printerpoort in Gromsound schroevendoosdesign beuntec

Nou daar gaat ie dan, aansluiten die hap na ca. 15 jaar stilstand.

De Spec had al een heel veel betere cassette interface ivgl met de problematische ZX81. Je kon nu in beeld zien of het volume goed stond, aan de geel-blauwe ''laadstrepen''. 48k vol geheugen nam ongeveer 10 minuten kraken... maar de meeste eigen programmas waren binnen de minuut onboard.

laadstrepen, hij doettet nog! speesinveeders

Op het eerste bandje staan allerlei proefjes met animatie en interactie (lees spelletjes), hierboven zie je een poging tot het klassieke space invaders. Lachen! Overigens zijn die bandjes nu 30 jaar oud - probleemloos!

deze was ook leuk, een fake teletext scherm op de TV. Een klasgenoot trapte er dik in, totdat ie de tekst las ;-)

uit de bladen kon je programmas overtypen (hels slavenwerk), wel leerzaam.

Uit Engeland kwamen duizenden spelletjes, het was een complete industrie daar. Heel soms kon ik via een broertje van een klasgenoot wat software overteepen (gewoon een audiokopie met een goed HiFi cassettedeck werkte prima), maar ik had en heb geen aardigheid aan die onzin. Zelf programmeren dat was de hobby! En dat ging met geen andere homecomputer zo makkelijk en goedkoop als met het op het eerste oog onaanzienlijke 23 cm brede Speccie. De vaste TV monteur aan huis -Oom Johan voor vrienden- zei nog eens " is DAT alles??" toen ie het ding zag.

Ook Basicode (door de NOS op de radio uitgezonden universele programmas) wou nu enigszins redelijk laden. Alleen moest je dan een heleboel ''reparaties'' plegen in de listing om het programma om te buigen naar de eigenwijze Spectrum statements... eigenlijk liep het zelden echt goed. Dat ging pas lukken met de MSX van pa die veel dichter bij MSBasic stond.

In de nadagen van de Spectrum kwamen er nog wat verbeteringen zoals de Spectrum+ (in een modernere vierkante kast met hardplastic toetsen), de microdrive (dataopslag op een nogal gammel eindeloos teepje), en de interfaces 1 en 2 (diverse uitbreidingspoorten). De parallel industrie maakte ook van alles en nog wat, de ''echte'' toestenborden waren nog het zinvolst (en erg duur). Toen mijn originele keyboard van pure uitputting stuk ging mocht ik een vrijwel ongebruikte lege spectrumkast overnemen van een kennis van pa, die na aanschaf meteen zo'n alternatieve kast met echt keyboard had gemonteerd. Mooi, z.g.a.n. en ik kon verder typen aan mijn afstudeerscriptie (op Tasword voor de Spec, simpel en doeltreffend).

Clive Sinclair werd terecht tot Sir Clive verheven voor zijn bijdrage aan de (engelse) samenleving en tot op heden geldt ie als een goeroe voor zijn enthousiaste klanten/volgers, ondanks een reeks onsuccesvolle zakelijke avonturen op rij. Het blijft toch een echte uitvinder he!

vervolg, de ZX81: comp6.htm

TERUG

(c)gromsound 2012