Faller AMS

Beter laat dan nooit: Faller AMS!

[eind 2021 eerste ronde zie hieronder, eind 2023 tweede ronde op pagina: ams2.htm ]

sixties chic (en destijds duuuurrrrr...) [overigens bestaat circuit Solitude echt - bij Stuttgart]

Zuivere kruisbestuiving, kameraad Kojak heeft al sinds zijn jeugd van dat spul, overgenomen van zijn gefortuneerd opgroeiende neefjes. En door de jaren heen aangevuld met rommelmarkt en recent ook kringloop zooi. Dozen vol, bergen autootjes (jaloers!).

hij wel...

Ik ken het alleen van vroegah uit de modelspoorboekkies (jaren '60 en '70). Typisch veels te duur, treinenspul was al niet goeikoop. Elk jaar 2 momenten -verjaardag en de sint- om de Marklinbaan uit te breiden. En op zeker moment de hele voorraad van een buurjongen overgekocht a 1 gulden per railstuk dat schoot wel op. Dat is nu dus 1 euro maar ach dat is bij lange na niet zo duur als digitale modelbaanmeuk. Voor de prijs van 1 zo'n high tech getruct locje (of minder!) kocht ik meermaals een rijdende 1:1 auto en met vier daarvan rijd ik al tussen de 5 en 38 jaar rond.

Eerst een week tegen dat nieuwe moderne Fallerspul (FCS) aan zitten hikken. Zelfs 2e hands erg duur, en de zelfrijdende autogies zijn er vanaf 140 euro (analoog) of ruim twee keer zo duur in digitaal. Weliswaar netjes in 1:87 maar alleen bussen en trucks anders past de accu er niet in. Lamaar, hoe mooi het er ook uit ziet. Ik ga wel voor klassiek (kameraad Kojak hielp hier zeker een handje aan mee!). Enige nadeel: het is wat te grof voor op de HO baan en daar heb ik eigenlijk ook geen plek meer op. Het wordt dus een losse autootjesbaan erbij. Alleen waar laat ik dat ding... alle muren zijn al voll.

OK, op MPL drie partijtjes spul aangeschaft en maar kijken of het wat is. Op t net staat genoeg informatie en repro onderdeeltjes zijn er ook. Er schijnen nog duizenden (bejaarde?) gekken mee te spelen tot in amerika aan toe.

verzameldoos ongeregeld, het kan er net allemaal afgestreken in

Stap voor stap doen en vooral niet meteen uitleggen en proberen dat valt toch alleen maar tegen. Eerst de autootjes maar eens op een regelvoeding. 3 van de 5 doen het meteen, eentje loopt achteruit. Blijken er nog wat diodes (seleniumplaatjes) in achtergebleven te zijn, niet meer nodig dus eruit gehaald. En toen liepen ze alle 5 weer ;-) Zuinig gesmeerd, alle tapijtharen eruitgepeurd, slepers en bandjes opgeschuurd. Het is echt knap miniatuurspul voor die tijd en ook nog duurzaam geconstrueerd. Andere tied'n...

de autogies, 6 cm lang (ca 1:65)

Next: testrondje op tafel uitgelegd. Contactbanen licht opgeschuurd, bekabeling gelegd. De aansluitspullen blijken slof, regelaars doen het niet of slecht en het diodeblok is ook kaduk *. Rechtstreeks de DC regelvoeding erop - aha dat wil wel, nou rijden er 4 van de 5 ook op de baan. De bandjes slippen wel (verhard). Beetje gemixt met de besten achterop, zo rijdt het wel even goed genoeg voor verder testen (bandjes in repro nabesteld). Ze gaan wel erg verschillend, de Porsj vliegt erover (en eraf!) bij 5V, de Flossenbenz heeft 10V nodig en gaat dan nog niet erg snel. En de 230SL's lopen net de andere kant op! Blijkbaar is de basispolariteit van de motoren een keer veranderd in de geschiedenis.

bzzzttt (* zie verderop)

Next: de wissels. Ik heb twee dezelfden rechtsaf-recht (parkeerhaven/pitsstraat). Op DC doen ze het niet, moet perse AC zijn dus Marklintrafo op tafel. Extra massadraad aangesoldeerd (gaat normaal via de binnenbaan), knoppendoosje ertussen. Spul gereinigd en licht gesmeerd. OK die doen het ook. Ze worden door de passerende auto mechanisch teruggesteld dat werkte niet betrouwbaar. Net zo lang zitten vijlen en stellen tot het wel goed gaat.

''My first Marklin'' beginsettrafo (1970) , unkaputtbar.

300 baanverbindertjes nabesteld en maar eens op de vloer (''Tapetenbahn'') op proef uitleggen, kijken hoe groot die plaat hout moet worden. Met 4 kruisingen 2 wissels en een heleboel verschillende bochten moet daar wel een leuk spaghetticircuitje van te maken zijn.

drie kruisende lussen paar aftakjes ertussen?

of nog een lus erbij, ik heb toch 4 kruisingen. Leuk om straks te programmeren.

Een PC besturingsinterface had ik al geknutseld (parallelpoort 8 uit - 8 in), met simpel DOS/basic* kan je dan wat zaken regelen zoals een voorrangskruising of overweg met stoplichten/AKI. Voor een fractie van de prijs (of eigenlijk gratis, het is allemaal afgestorte sloopzooi van t werk) van wat dat officiele FCS spul kost. En dan zit je ook niet vast aan hun (beperkte) preprogrammed opties.

*na W98 kan je niet meer direct naar een outputpoort schrijven. Blij toe, GWBasic ken ik nog wel en PCs zijn ondertussen snel zat daarvoor.

PC interface light (alleen nog 8 mini relaisjes erachter)

Het reservespul is binnen: neie (achter)baantjies en een sleperset. De vijfde auto rijdt nu ook! (achteruit...)

paar dubbele afslagen erbij, eentje is RIP. En enkele spoorkruisingen.

min. benodigde hoogte hopen dat dit werkt.. niet echt M-rails compatiebel.

verder proberen...

nu dan, spoortje ertussen, paar afslagen erin en een fly-over erover: 197 x 120 x 8 cm. Precies alle 8 uitgangen nodig bij PC sturing.

montagegaatjes uitboren (2 mm) + marklinschroefje

een paar andere kleuren testen op een C-keus stukkie. Alleen Duitse Reichsautobahnen waren betongrijs (met dwars-teernaden: kle-beng... kle-beng... en dat uren lang, het was rond 1970 Enschede-Seedorf maar je vergeet het nooit meer).

zo, die lopen ook weer dezelfde kant op.

toch jammer dat er niet zo'n Y stuk bestaat... kan je leuk klaverbladen maken.

Next, de electrickery! De zogenaamde ''rectifier'' (aansluitdoosje met gelijkrichter en omschakelaar) leek kaduk. Opengetrokken en doorgemeten - niks mis mee alleen zonder gebruiksaanwijzing of schema niet zo simpel te doorgronden en op t net staat ook niets (allemaal achter forum downloadwalls). Moeizaam doorgemeten, schemaatje opgesteld en toen eindelijk begrepen hoe die werkt.

zo! be my guest & have fun

en dan doet ie het ook gewoon op AC.

Vervolgens: straks bij de automatieke beveiligingshandel moet je een autootje detecteren op een bepaalde plaats. Hier doet men nodeloos moeilijk met bv IR diodes/fototorren in de baan en spiegeltjes onder de auto's of zelfs beeldanalyse met cameras. Terwijl je ook gewoon eerlijk analoog -gekende Philips truc uit video en bandrecorders- de stroom door het motortje kan detecteren met de spanningsval over een serieweerstand. 100 mA bij 10 ohm is 1V dat is net mooi om een tor mee open te sturen die dan ''laag'' doorgeeft aan de PC. Even testen met een voltmeter en daarna voor de lol met een ledje:

detectieweerstand zoefff - FLITS! yep doettet.

De kaduke wissel (15 euro) met afgebroken en verdwenen scharnierpinnetje gegromsound met een punaise (en heel veel geduld):

assetmaarwerkt... regler

de luxe regelaar met ingebouwde gelijkrichting

tracé weer wat versimpeld, fok de trein die heb ik toch al elders.

Plankies gehaald en inmekaargespijkerd. Hele dag bezig om het spul betrouwbaar door te verbinden, testdraaien, steeds wat gare stukken vervangen en uiteindelijk alles vastschroeven. Stofzuiger erover en hopen dat het blijft werken. Weggeborgen tegen de laatste vrije wand.

hehe... weg = weg

En nou effe uitblazen, ik heb geen knieen meer over. Tis toch meer iets voor kiddies he.

..(even later).. Op zoek naar een oplossing voor te verwachten''dendercontact'' op de detectierail -moeizaam in basic de signalen timen- kreeg ik opeens een ideetje (ook weer uit de Philips recorderwereld) : een elco over de aangestuurde relaisspoel zodat desnoods het stuursignaal even helemaal weg mag vallen maar het relaisje gewoon zolang blijft plakken. Uitgeprobeerd op de regelvoeding en jawel met 100 mu blijft ie zeker 1/4 sec aan dat is meer dan voldoende. 45 mu werkt ook nog prima in de praktijk.

En toen viel er nog een kwartje: je hebt zo helemaal geen PC sturing nodig, de contactrail kan nu gewoon rechtstreeks (via 1 torretje) het relais bedienen! 100% analoog en zelfsturend (hoera!). Dan kan de hele zooi ook vast onder de baan worden gebouwd, en de benodigde 12V DC uit de basistrafo worden afgetapt die we toch al hadden voor de rijstroom. Dat ruimt geweldig op aan connectoren en programmeerwerk. Goed nieuws voor fietsenmakers op glad elektro-ijs, en het past ook veel beter in de AMS tijd (60s en 70s).

Solderen maar:

1 testtrapje table-top testbaantjie

Zoefff - TIK / TAK ! het werkt ook nog in 1 keer (''ongelófelijk Mike!'')

het hele feest maal vier jawel, alles doettet.

Klaar om de baan te gaan bedraden (slik)...

kabelsalat achtung: wisselmassa nu los van de baan!

eigenbouw iso verbinders na twee dagen bedraden...

verbindingsplug baan- en regelkant.. (printerkabel)

..alwaar vooralsnog slechts 2 regelaars beschikbaar zijn.

no crash

Na twee dagen foutzoeken werkt alles eindelijk correct (laatste vakantiedag - mooi op tijd).

PFFOEIHHH wat een boutklus, niks voor fietsenmakers. En nou op zoek naar een tweede set regelaars 4031. Dan kan het hele bedieningsspul netjes op één plankje bijmekaar.

hebbes, nog ééntje te gaan. En het loopt prima op een simpel 12V 1,5A DC stekkeradaptertje.

dikkere kabel nodig logical spaghetti van onderen...

...zie je van boven niks van: het complete bedieningspaneel muv de laatste 4031 regelaar.

nog een autogie gekocht, kwartiertje service en zoeven maar weer!

Tis een blockmotor met witte wormandrijving (schnell) maar toch regelt ie heel mooi in snelheid omlaag naar 3V zonder te gaan stoten. Affijn ik heb al een rode wormwielset gekocht (langsam) dus toch maar eens proberen wat dat doet (5x extra vertraging).

Een tweede ''rectifier'' komt er ook nog aan om tzt eens wat te klooien met dat ''halvegolfrijden'' = 2 autos op 1 track, onafhankelijk regelbaar. Oeh dan kan je er 8 tegelijk rijden, daar heb je een hele kluif aan! Maar dan moet ik wel van mijn maat een handvol extra regelaars lenen. Leuk voor een bedrijfsfeestje, we zijn toch met alleen maar jongens op t werk.

Nu dan, officiele final test (althans voor 75% - nog steeds maar 3 regelaars), plaat op het (ook vintage 60's) stenen salontafeltje, aansluiten en proberen maar.

circuit ''Travertin''

Helaas blijkt het in eerste instantie een deceptie. Na nog een uur foutzoeken (gaar kabel-stekker contact onder het regelpaneel) gaat het testrijden belabberd. Op de kruisingen springen ze uit de baan (door ongeveerde onderstel trillingen over de kruisende stroomgeleiders), op de wissels knallen ze soms vast met de geleidepin of willen alleen maar afslaan, in dat ene krapste 90 gr bochtje staat de helft stil omdat de oud model bladveer-slepers buiten bereik komen. Het korte stukje midden tussen de dubbele kruising moest toch ook wel afgeschakeld worden want daar verschalkte de voorrangsauto hem nog wel eens. Toen ik dat bedraad had stond de hele zaak ergens in sluiting en daarna hele stukken stroomloos... weer een dik uur zoek (ik ben echt te dom voor dit werk).

Dus na een hele zaterdag klooien was ik het wel even zat, tegen de wand in de wasrekkamer en deur dicht. De 832 qudrocombi staat weer eens in kanaaluitval stroring, en de dagelijkse V2000 recorder heeft -na de jaarlijkse revisie- ook nog een klein restfoutje. Dat lijkt me beter bestede sleuteltijd (inderdaad: klein uurtje per stuk).

Ik zoek er nog 1 regelaar bij en dan geloof ik het verder wel. Het plan om het spul klappend & draaiend aan de muur te hangen met op de onderkant een reesbaan is virtuele geschiedenis. Alhoewel een pure reesbaan natuurlijk geen wissels en kruisingen heeft misschien gaat dat wel goed... Kameraad Kojak probeert het maar uit, die heeft inmiddels de zooi ook uit het stof getrokken.

[1,5 week pauze]

hebbes, twee stuks zelfs - inclusief reserve stuurtjes.

Nou vooruit, dan nog maar een middagje klooien erbij:

strookjes geleidend aluteep op kritische plekken helpt.

Die gare wissel weer open en eindeloos verbeunen tot ie eindelijk redelijk werkt. Het stoot her en der nog steeds uit de baan, beetje afhankelijk van welk autootje erover gaat.

goeiedag zeg, vinjehetgek dat ze een optater krijgen! een Montagmorgen railtje...

paar van die plekken vlakgeschuurd + overgeteept

doorgesleten slepers opgesoldeerd

Nou rijdt het wel redelijk, nog een paar plekken overtepen en wat schroefies erbij in opbollende baandelen.

Twee wissels en een kruising kunnen er nog uit ten gunste van een fly-over (zie de eerdere iteratie met de treinbaan hierboven) dan heb je al minder kans op trubbels. Wel jammer van die leuke voorrangsschakelingen dan. Eentje kan nog gerecycled worden voor een automatieke wegversmalling, ook grappig. Bouwstoplichie is dan vrij simpel op de tweede set relaiscontacten erbij te zetten.

Een stukkie 4 spoors autobahn lijkt me ook wel leuk, alleen hoe mix je 2x2 baans daar naartoe? Ideetje, zo'n race-baanwissel verzagen:

hak plak!

Pff wat een klus, het is wel lekker plakbaar met modelbouwlijm. T.z.t. de gaten dichten met giethars. En uiteraard weer een voorrangsschakeling eronder. Gele wegwerkstrepen en betongeleiders, ach dat wordt wel wat.

alles doorsolderen zo dan.

doettet - beide kanten op!

zo kan het ook, aan- en afvoerwegen verzagen. Nadeel: smallere autobahn. Dit kan vermoedelijk allemaal zo met standaard enkelspoors fallerbaandelen maarja die zijn er bijna niet.

hoppa, dat ging een stuk sneller.

Wie zeet wa - keer een falleri-fallera dagje houden met mijn beste vrienden en dan evalueren. Die 50 jaar vertraging heb ik nou in die luttele 5 weken wel ingehaald! (tot hier a 300 euro ach dat is nog niet duur i.v.g.l. dat digitale FCS spul).

Scenery! (waar begin ik aan...)

Het aankleden met period '60s stadsgebouwtjes is eigenlijk wel leuk, net als in de AMS Faller foldertjes en de toenmalige Spielwarenmesse demobanen. Alleen zijn die destijds ''moderne'' flatgebouwtjes allang uit de handel. Die maken ze ook nooit weer*, de spoorwegwereld koopt vrijwel uitsluitend oudduitse vakwerkhuis/schwarzwald/alpenweide meuk met bijbehorende Anton Pieck stationnetjes. En aan stadsgebouwen zijn er op zijn best historische ''gerenoveerde'' kaiserzeit blokken nieuw te koop (als je niet in DDR Plattenbau wilt verzanden, past niet echt bij al die mercedessen op straat he).

*op 1 uitzondering na, de Faller Villa Tessin (late '50s splitlevel-knikdak ding), die wordt nog steeds als tijdloze ''klassieker'' nieuw verkocht. Moreel verplicht op elke AMS baan!

Tja dan MPL maar een avondje afgrazen (HO scenery: 74 paginas...). En inderdaad, er circuleert nog een beetje stoffig restmateriaal uit de '60s en '70s op de zolders, steeds dezelfde Faller en Kibri gebouwtjes want er was weinig keus destijds in ''moderne gebouwen''. En nog steeds niemand die het wil hebben, dat is prettig voor de verkoopprijs. Aldus 6 goedkope partijtjes aangekocht, we zien wel wat er nog te restaureren is. Moet ik het tracé wel weer wat aanpassen om ruimte te maken voor die flatblokjes.

the ususal suspects

Wirtschaftswunderstyle, alhoewel de 8113 eigenlijk tijdloos is (en samen met de 8200 een bestaand plein in Neu Ulm siert!)

Tracé max uitgerekt in de breedte, paar lussen vergroot en maar eens een testopstelling opgezet met de eerste gerestaureerde flatjes:

testfit

Tjonge, ik was al bang teveel gebouwtjes te hebben ingeslagen maar integendeel: het is nog lang niet vol. Nog één rijtje ongebouwde Kibriflats in voorraad, en wat sloopoverschot van de beide klassieke Fallers. Misschien red ik het ermee. ''Station Tubbergen'' vult natuurlijk ook lekker maarja, net als in de naamgeversplaats ligt ook hier geen (centi)meter spoor... en het is hopeloos out of period.

nu dan! hoofdstraat ons dorp

styroDUURplaat tussen de wegen: ai - 12 euro verder en nog niet op de helft.

Nog wat Faller klassiekers nabesteld op MPL, oa station lindental (= AMS sporthotel maar dan 10x zo goedkoop) en het omineuze station neustadt (= Goch, inmiddels in de repro a 60 eu) maar dan als foutgeplakt slopertje ter restauratie voor een tientje ;-) toch stiekem veel leuker dan nieuwbouw en het scheelt weer een doos plastiekafval op de welvaartsberg der materiaalverspilling. Alle bovenstaande items zijn al minstens 50 jaar oud! Eigenlijk is dit ook industrieel/cultureel erfgoed maar dan op schaal.

Restaureren maar: alle foutgeplakte delen losbreken, klodders lijm wegvijlen, bodemplaten aanpassen, ontbrekende stukjes namaken, kleuren wijzigen en in de baan passen (waar nodig iets inkorten).

krak plak - maar nu goed